آسانسور، بالابر یا آسانبر وسیله برای حمل انسان با تجهیزات و وسایل بوده و به صورت کلی اتاقک متحرکی است که به وسیله آن میتوان از طبقه ای به طبقات دیگر حرکت کرد.
به عبارت دیگر آسانسور تجهیزات حمل و نقل عمودی است که حرکت مردم و یا کالا بین طبقات را تسهیل می بخشد.
آسانسور معمولا به کمک موتور الکتریکی باعث حرکت عمودی کابین می شود. هر چند مدل های بدون موتور الکتریکی هم وجود دارد. آسانسور یکی از ابتدائی ترین ماشین های ساده ساخت دست بشر است که همواره به کمک او آمده است.
اولین مرجع شناخته شده یک اسانسور نوشته های معمار رومی به نام و پتروویوس Vitruvius هست که ۲۶ سال قبل از میلاد در نوشته های خود از وسایلی نام برده است که شخصی به نام ارمیدسArchimedes ۲۳۶ سال پیش از میلاد ساخته و در جا به جایی وسایل در بناها استفاده میشده است. بعضی منابع از دوره های تاریخی بعدتر، آسانسورها را به عنوان کابین هایی با یک طناب کنف و کشیدن توسط دست یا حیوانات اشاره می کنند.
اولین آسانسورهای باری قرقره ای در آن دوران اختراع گردید و با یک حرکت تکاملی دراز مدت، مسیرهای دشوار رشد دانش علمی و فنی و تجربیات در این زمینه به صورتی مداوم تا کنون طی کرده است. استفاده از آسانسورهای مسافربری و باری به قرون وسطی در استحکامات نظامی بر می گردد، که جهت جابجایی آن از نیروی انسان و یا حیوانات اهلی استفاده می گردید.
هم زمان با توسعه تمدن و با رشد اقتصادی و توسعه فنی و علمی کشورها و با همکاری فنی با یکدیگر، دانش فنی سیستم های حمل و نقل عمودی نیز توسعه سریعی بافت.
پایه گذار علمی و طراح آسانسورهای امروزی، دانشمند و ریاضیدان بزرگ، آتوود است. ماشین آتوود عبارت است از دو وزنه ای که با یک نخ به یکدیگر مربوط می شوند و روی فلکه ای، وزنه های فوق به بالا و پایین حرکت می کنند.
از بررسی معماری ساختمان ها در گذشته می توان فهمید که در گذشته توان ساخت ساختمان های بلند وجود داشته است ولی شاید دلیل اینکه چرا این کار چندان رواج نداشته، وجود پله های بسیار بوده باشد. این مشکل همچنان پابرجا بود تا اینکه یک مکانیک آمریکایی به نام الیشا اوتیس ایمنی را در بالابر با به کار گیری چرخی ضامن دار که در صورت پاره شدن طناب، اندکی پس از سقوط بالابر را متوقف می کرد، فراهم کرد.
این اختراع که در سال ۱۸۵۴ در نمایشگاهی در نیویورک پرده برداری شده مقدمه ای برای کاربرد گسترده بالابر بود. ناصرالدين شاه در سفرنامه فرنگ خویش در تعریف و توصیف آسانسور می گوید: رفتیم به مریض خانه سنت توماس ... از مرتبه های زیر اسبابی دارند که ناخوش را روی تخت گذاشته از توی اتاق زیر می کشند به مرتبه بالا می برند. بسیار تماشا داشت که ناخوش حرکت نکند .
در حال حاضر یکی از مشکلات ساختمانهای بزرگ کافی نبودن فضای در نظر گرفته شده برای آسانسور است. این امر یعنی پیش بینی و منظور نمودن فضای کافی با محاسبه تعداد ظرفیت و سرعت مناسب آسانسورها با توجه به ارتفاع و جمعیت ساکن و کاربری ساختمان باید در ابتدای کار یعنی در زمان طراحی ساختمانها مد نظر قرار گیرد؛ وگرنه پس از اجرای ساختمان معمولا افزایش فضای چاه آسانسور بسیار مشکل و در اکثر موارد غیر ممکن است.
آسانسور وسیله ای است الکترومکانیکی، در ابتدای اختراع آسانسور به شکل امروزی، بیشتر قطعات و لوازم آسانسورها مکانیکی و الکتریکی بود ولی با پیشرفت علوم در حوزه الکترونیک و نیمه هادیها و همچنین ورود حوزه علوم هوش مصنوعی به صنعت این وسیله نیز تکامل یافت و به عنوان یک وسیله کاملا کاربردی با حوزه سطح دسترسی کاملا گسترده در بین جوامع شهری قرار گرفت.
در طراحی آسانسور علومی همچون مکانیک، برق و الکترونیک، معماری و صنایع مورد استفاده است. به همین علت هیچگاه یک متخصص به تنهایی قادر نخواهد بود که یک آسانسور را به تنهایی و با تکیه بر یکی از شاخه های علوم طراحی نماید. تا قبل از دهه ۱۹۹۰، عمده آموزش ها در این صنعت بصورت آموزش های محدود و استاد و شاگردی و صرفا در کارخانه های بزرگ آسانسورسازی معمول بود. به همین سبب آموزش در این صنعت محدود و پنهان بود. برای اولین بار در سال ۱۹۹۵ میلادی اتحادیه آسانسور و پله برقی انگلستان (LEIA) با همکاری پروفسور پانوفسکی و پروفسور جینا پارتی اقدام به برگزاری دوره های آموزشی کوتاه مدت ماژولاری در انگلستان نمود که بیشتر مورد استفاده نصابان و متخصصین این کشور بود.
در ادامه این اتحادیه با همکاری دانشگاه نورث همپتون انگلستان دوره های دانشگاهی این رشته را در مقطع کاردانی و کارشناسی آغاز نمود. اولین دوره این مقاطع در سال ۱۹۹۸ در نورث همپتون انگلستان با هدایت جانات آدامزه برایان واتز، استفان گاز مارسیزیک که از اعضای هیئت علمی دانشکده مهندسی مکانیک و علوم کاربردی بودند آغاز شد. از سال ۲۰۰۰ به بعد مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی تحت عنوان elevator and escalator engineering آغاز گشت.