نگهداری صحیح آسانسور
آسانسور وسیله ای مکانیزه است که در چارچوب مشخصی به نام چاه حرکت می کند و وظیفه جابه جایی عمودی کاربران را بر عهده دارد. آسانسور مجموعه ای را تشکیل می دهد که با برق الکترونیک جان کاربران در ارتباط است، بنابراین باید ایمن، قابل اعتماد و کارا باشد که دسترسی به این موارد
کارشناس ارشد
مستلزم بررسی مراحل سه گانه زیر است:
- مرحله اول: مرحله قبل از ساخت یا مرحله طراحی مشاوره و ساخت سازه ساختمان و چاله آسانسور
- مرحله دوم: طراحی، ساخت و مونتاژ مکانیکی
- مرحله سوم: سرویس و نگهداری و پشتیبانی آسانسور
- بدیهی است از هیچ وسیله مکانیزه نمیتوان انتظار داشت که توقعات کاربر را بدون نگهداری و سرویس منظم برآورده کند، چه برسد به آسانسور که وسیله ای کاملاً پیچیده و با ظرافتهای خاص خود است.
اکثر آسانسورهایی که بعد از سال ۱۳۷۷ در تهران و شهرهای بزرگ نصب شده اند، شامل بازرسی کنترل ایمن میگردند؛ ولی قبل از این تاریخ اکثراً حتى تأییدیه بازرسی نیز ندارند که عمر برخی از آنها به بالای ۲۵ سال میرسد و عملاً دارای عملکرد مناسب و ایمن نیستند. کیفیت پایین و قطعات مورد استفاده در آسانسورها که بسیاری از آنها فاقد کیفیت مطلوب و تأییدیه های لازمند، اهمیت سرویس و
بازرسی ادواری را دو چندان میکند.
انواع فعالیتهای سرویس و نگهداری
- بازرسی دوره ای از آسانسور: بازرسی از آسانسور در مقطع زمانی برنامه ریزی شده صورت میپذیرد تا معلوم شود که آیا آسانسور به سرویس نیاز دارد یا به تعمیرات پیشگیرانه (بازرسی ممکن است به صورت چشمی یا از طریق اندازه گیری بعضی از ویژگیهای فیزیکی دستگاه ها باشد).
- سرویس آسانسور: در صورتی که هنگام بازرسی نیاز به سرویس احساس شود سرویس دهی برای قسمتهای متحرک و ثابت اعم از الکتریکی و مکانیکی به طور مجزا صورت می پذیرد، همچنین هرآسانسور مطابق چک لیست سرویس و نگه داری آسانسور ماهیانه باید حداقل یک بار سرویس شود.
- تعمیرات پیشگیرانه آسانسور: این تعمیرات زمانی صورت میگیرد که هنوز امکانات وسایل نصب شده کار می کند و دچار خرابی نشده است و هدف از آن این است که خرابی سیستم به تعویق بیفتد و فاصله بین خرابیها بیشتر شود و یا جلوی خرابیهای احتمالی گرفته شود.
- این تعمیرات مربوط به مواردی است که دستگاه از کار افتاده است و نمیتواند به وظایف پیش بینی شده عمل کند که با انجام تعمیرات لازم آسانسور مجددا راه اندازی شده و از آن بهره برداری می شود.
در عملیات بازرسی جامع آسانسور موارد زیر بررسی میگردد:
- عملکرد قفلها و دربهای کابین و متعلقات
- سیستم تعلیق کابین و مکانیزم تعادل
- سیستم های کنترلی ایمنی الکتریکی
- عملکرد سیستم محرکه آسانسور (موتور گیربکس)
- عملکرد ترمز ایمنی، گاورنر و پاراشوتها
- عملکرد سیستم ضربه گیرها
روان کاری آسانسورها
روانکاری مناسب یکی از مهمترین قسمتهای هر برنامه سرویس و نگه داری است که سه عامل مهم در آن باید رعایت شود.
- استفاده از روانکار یا روغن مناسب
- استفاده صحیح از روان کار به مقدار مناسب
- چک کردن و کنترل کردن در بازه های زمانی تعیین شده
روانکاری آسانسورها شامل روانکاری ریلها فتر و لولاهای دربهای طبقات لولایی ضربه گیرهای هیدرولیکی کفشک های لغزشی کابین و وزنه تعادل یاتاقانهای فلکه گیریکس و.... می شود.
-۱-۳- مواردی که نباید در سرویس آسانسور روانکاری شوند
- سیم بکسل گاورنر: استاندارد روان کاری سیمهای گاورنر را ممنوع کرده است چرا که روانکاری سنگین و چسبناک برروی سطح خارجی سیم بکسل بیش از این که سودمند باشد مضر است. روانکار سیم بکسلها باید گرانروی ۳۴ تا ۳۸ مقیاس S&U در دمای ۲۱۰ درجه فارنهایت را برآورده سازد.
- کفشک های غلتکی: برای این بخش نباید از روانکار استفاده کرد زیرا ممکن است با عملکرد ایمنی دستگاه تداخل پیدا کند.
- کفشک های غلتکی: برای این بخش نباید از روانکار استفاده کرد زیرا ممکن است با عملکرد ایمنی دستگاه تداخل پیدا کند.
- کنتاکت ها: روغنکاری یا گریسکاری کلیه کنتاکتها مثل کنتاکت درب ها کنتاکت مدارهای ایمنی برقی و مکانیکی گاورنر و قفل دربها به هیچ وجه صورت نگیرد.
- غلتکهای درب اتوماتیک: از روغن کاری غلتکهای درب اتوماتیک بر روی ریل جداً خودداری کنید چون باعث لیز خوردن و عدم دوراندازی می شود
- دیسک ترمز موتور: روغن کاری دیسک ترمز موتور به هیچ عنوان انجام نشود چون باعث سرخوردگی کابین میگردد.
آزمونها و تستها
آزمونهای آسانسور مجموعه فعالیتهایی است که قبل از بهره برداری عادی از آسانسورها انجام می شود و به ۵ مرحله اصلی تقسیم میشود:
- بازدید چاهک آسانسور
- بازرسی از درب طبقات
- بازرسی آسانسور
- بازرسی موتورخانه آسانسور
- کنترل تراز کف کابین با کف کلیه طبقات و همچنین حد فاصل کابین و دربها
و تستهای آسانسور شامل بررسیهای زمان عملکرد آسانسور است و خود شامل موارد زیر است.
- تست زمان حرکت
- تست ترمز (ایست)
- تست سرخوردگی سیم بکسلها
- تست قفل در طبقات آسانسور درب لولایی)
- تست ترمز ایمنی یا پاراشوت
- تست شالتر بالا و پایین
- تست عملکرد صحیح فن موتور ..
- تست بالانس بودن کابین و وزنه تعادل
- تست کشش سیم بکسل ها یا شل شدگی و....
عیب یابی نصب و راه اندازی آسانسور نیز شامل موارد زیر است:
- عیب یابی تابلو
- فن موتور روشن نمی شود.
- شاسی میپذیرد ولی لامپ زیر شاسی روشن نمی شود.
- تابلو بعضی از شاسیهای احضار را نمی پذیرد
- عدم جذب کنتاکتورها یا قطع و وصل شدن آنها
- ترمینالهای ترمز ولتاژ ندارد و فک ترمز باز نمی شود.
- آژیر مداوم G۲۲ و غیر عملیاتی شدن سیستم
- لامپ کابین با به استراحت رفتن تابلو خاموش نمی شود.
- فیوزهای مینیاتوری تک فاز یا سه فاز با روشن شدن تابلو می پرد.
- ترمینالهای قدرت ولتاژ ندارند یا فازها U,V,W جابه جا می باشند.
- سری ایمنی تکمیل نشده و تابلو خطای سری استپ میدهد
آزمونها
قبل از بهره برداری عادی از آسانسورها باید عملکرد صحیح و کامل تجهیزات و ایمنی توسط شخص ذی صلاح آزمایش شده و صحت نقشه های اجرایی و مشخصات فنی در حال حرکت و سکون کنترل شود. کنترل و بازرسیهای آسانسور به طور معمول به پنج مرحله عمده تقسیم میشود
مرحله اول بازدید چاهک آسانسور
در ابتدا آسانسور را به آخرین طبقه احضار و درب طبقه را در اولین ایستگاه باز میکنیم در این حالت بازدید شروع شده و موارد زیر کنترل میگردد:
روشن بودن چراغهای تونلی
چاه آسانسور باید مجهز به چراغ تونلی باشد، به طوری که روبه روی درب هر طبقه یک چراغ و در انتها و ابتدای آن نیز یک چراغ در نظر گرفته شده باشد. چراغها نباید در کنار وزنه یا هر جسم دیگری باشد و بتواند به هنگام توقف کابین در هر طبقه روشنایی کافی جهت سرویس را روی کابین ایجاد کند. مدار تغذیه چراغ های تونلی باید جدا از تابلوی فرمان بوده و قبل از تابلوی تغذیه از تابلوی عمومی ساختمان گرفته شده باشد.
اندازه گیری و کنترل ارتفاع چاهک
در آسانسورهای با سرعت حرکت یک متر بر ثانیه ارتفاع چاهک آسانسور باید حداقل یک و نیم متر باشد و در آسانسورهای با سرعت بالاتر، مقدار عمق متناسب با سرعت تغییر می کند.
اندازه گیری فاصله کادر وزنه با ضربه گیر
فاصله کادر وزنه تا روی ضربه گیر در آسانسورهای یک متر بر ثانیه بین حداقل ۱۵ سانتی متر تا حداکثر ۲۵ سانتی متر متغیر است که لازم است با دستورالعمل سازنده و استانداردهای معتبر کنترل شود. در صورتی که ضربه گیر در زیر کادر وزنه نصب شده باشد این اندازه از لبه ضربه گیر تا سکوی مربوطه ۲۰ الی ۲۵ سانتی متر خواهد بود.
بازرسی ابتدای محل استقرار ریلهای وزنه و کابین
ریل های وزنه و کابین روی ورقهای آهنی با ابعاد حداقل ۲۰*۲۰ سانتی متر و به ضخامت حداقل ۱ سانتی متر قرار میگیرند توجه شود که ریلها با هیچ روشی به این صفحات محکم نشده باشد.
کنترل ابعاد جان پناه
زمانی که سرویس کار مشغول بازرسی و سرویس آسانسور است. ممکن است کابین به سمت پایین حرکت کند؛ در این صورت وجود جان پناه باعث جلوگیری از حادثه خواهد شد. حداقل اندازه جان پناه که حد فاصل سکوی وزنه با سکوی کابین و دیواره چاه آسانسور است فضایی به ابعاد ۵۰*۶۰ سانتی متر و به عمق ۱ متر است
بازدید از میکروسوئیچ ته چاه و کنترل کارکرد آن
فلکه هرزگرد کششی ته چاه جزء سیستم پاراشوت بوده و جهت هدایت سیم بکسل گاورنر به کار میرود در صورتی که به هر دلیلی کشش سیم بکسل فلکه گاورنر از مقدار مجاز آن بیشتر شود، وزنه فلکه هرزگرد ته چاه باعث قطع میکروسوئیچ آن خواهد شد و با توجه به اینکه این میکروسوئیچ جزء سری استپ ها است باعث خاموش شدن آسانسور می شود.
کنترل کلید استپ قارچی ته چاه) کلید سرویسکار(
کلید سرویس کار ته چاه جهت استفاده سرویسکار در زمانهای اضطراری یا به هنگام کار در ته چاه جهت از کار انداختن آسانسور استفاده میشود. با توجه به اینکه کلید قارچی ته چاه جزء سری استپ ها است، در صورت زدن کلید قارچی تا به کار انداختن مجدد آن آسانسور خاموش خواهد بود کلید سرویس کار معمولاً در محلی نصب میشود که از داخل چاه به هنگام بازکردن درب طبقه اولین توقف در دسترس شخص تعمیرکار قرار گیرد (حدوداً بلافاصله ۲۰ سانتی متر پایین تر از طبقه تراز کف تمام شده ساختمان).
کنترل قاب، وزنه، تعداد وزنه های نصب شده و مهار آن
در این مرحله شمارش تعداد وزنه ها و برآورد مقدار وزن آنها و نیز چگونگی مهار وزنه کنترل می.شود در صورتی که وزنه ها کنترل نشوند ممکن است باعث مشکلات و خطرات جانی احتمالی گردد. در این مرحله روغن دانها و کفشک ها و نیز کفشک های کمکی بازرسی میشوند و نحوه نصب و کارکرد آنها کنترل میشود.
کنترل محل نصب ضربه گیر (بافر) کابین و وزنه
در این قسمت نحوه نصب ضربه گیرها کنترل میشود این ضربه گیرها باید به طور صحیح در روی سکو یا روی کادر وزنه و کابین، نصب و محکم شده باشند فاصله کادر وزنه با ضربه گیر و سکو نیز باید کنترل شود همان طور که بیان شد این فاصله باید بین ۱۵ تا ۲۵ سانتی متر باشد.
بازرسی از سکوی ضربه گیر کابین و وزنه
در این مرحله از نحوه اجرای سکوی محل نصب ضربه گیر کابین و وزنه بازدید به عمل میآید لازم است سکو به طور محکم در مرکز کادر وزنه و یا کابین اجرا شده باشد و از لحاظ سازه ای نیز مناسب باشد (لازم است نقشه ها و نحوه اجرا به تأیید مهندس سازه برسد)
بازرسی از چگونگی اجرای سیم ارت
در این قسمت نحوه اتصال ارت به آهن کشی کنترل و بازرسی میشود لازم است کابل ارت به چاه ارت ساختمان متصل شود.
نویسنده: جناب آقای مهندس امیر خرمی - کارشناس ارشد برق - الکترونیک